PASLANMAZ ÇELİK NEDİR?
Paslanmaz çelik, paslanmaya karşı dayanıklı olması sebebiyle tercih edilen bir çelik cinsidir. Bu çelik cinsi, paslanmaz adını alabilmesi için belirli bir oranda krom içermektedir. Çeliğin içersindeki krom, çeliğin oksijenle temas ettiğinde krom-oksit adında ince bir film tabakası oluşturmasını sağlar. Bu ince film, çeliği paslanmaya karşı korur ve belli bir miktardan fazla krom içerikli çelik paslanmaz çelik adını alır. Ayrıca çeliğin içerisine eklenen bir çok farklı element, çeliğin korozyon dayanımının artmasına veya azalmasına yol açabilir. Örneğin çeliğe ilave edilen nikel, krom elementiyle bir araya gelerek paslanmaz çeliği, paslanmaya karşı daha da kuvvetli hale getirir. Aynı şekilde molipten elementi de, krom ve nikelle bir araya geldiğinde, korozyon direnci daha da artmış olur. Öte yandan kükürt, karbon gibi elementlerin çeliğin içerisindeki oranın artması, korozyon dayanımını düşürür.
Çeliğin zor olmayan ortamlarda paslanmaması için krom yeterli olsada, daha zor koşullu ortamlarda çeliğin paslanmaya karşı dayanıklılığını sağlamak için içerisine nikel, molipten ve benzeri bir çok elementler eklenmelidir. Bir çeliğin paslanmaz bir hale gelebilmesi için, içerisindeki alaşımlarla ve bu alaşımların oranlarıyla oynanmaktadır.
Paslanmaz Çelik Genel Özellikleri ve Kullanım Alanları
| ASTM KOD | ÖZELLİKLERİ | KULLANIM YERLERİ |
|---|---|---|
| 304 | Paslanmaz çeliğin temel çeşididir. 400°C'ye kadar yüksek oksidasyon sağlar. Mekanik direnç ve sürtünme mukavemeti çok iyidir. | Mutfak eşyaları, evyeler, ev aletleri, endüstriyel mutfaklar, kimya ve petro-kimya sektörü, gıda sektörü, otomotiv sanayi, eşanjör ve boyler üretimi. |
| 304L | 304 kalite paslanmaz çeliğin düşük karbonlu versiyonudur. | Kağıt sanayi, süt hane ekipmanları, sabun sanayi, deri sanayi, kimya endüstrisi, petrol endüstrisi, kazan yapımı, ısı değiştiriciler. |
| 321 | 304 kalite paslanmaz çeliğe titanyum ilavesi ile korozyona karşı mukavemeti arttırılmıştır. Yüksek sıcaklıklara dayanıklıdır. | Rezistanslar, egzoz boruları, havacılık endüstrisi, bira fabrikaları, kimya endüstrisi. |
| 316 | 600°C'a kadar sıcaklıklara dayanıklıdır. Mekaniksel kopma ve büzülme mukavemeti oldukça iyidir. Bünyesindeki molibdenden dolayı oksidasyon ve asitlere dayanıklıdır. | Kimya, petro-kimya endüstrisi, buhar kazanları, ısıya mukavim eşanjörler, çeşitli kazan uygulamaları. |
| 316L | 316 kalite paslanmaz çeliğin düşük karbonlu versiyonudur. | Kimya, petro-kimya endüstrisi, kağıt endüstrisi, nükleer mühendislik, süt hane ekipmanları. |
| 316 Ti | 316 kalite paslanmaz çeliğin titanyumlu versiyonudur. Yüksek sıcaklık ve oksidasyon mukavemetine sahiptir. | Kimya, petro-kimya endüstrisi, pompa ve kompresör parçaları, kazanlar, fırınlar ve ısı değiştiriciler. |
| 309 / 309S | 950°C'a kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir. | Yüksek sıcaklığa dayanıklı ekipmanlar ve parçalar. |
| 310 / 310S | 1100°C'a kadar sıcaklıklarda oksidasyon mukavemeti yüksektir. | Fırın parçaları ve yüksek sıcaklıklara dayanımlı ekipmanlar, kimya, petro-kimya endüstrisi. |
| 430 | İyi yüzey görünümü sağlar. Nikel içermediğinden mıknatıslanabilir. | Dekoratif amaçlı kullanımlar, parlak yüzey uygulamaları. |
Paslanmaz Çeliklerin Kimyasal Kompozisyonları (Döküm Analizleri)
| EN Normunda Numarası | AISI/ASTM İsmi | Symbol | C | Si | Mn | P max | S | N | Cr | Mo | Ni | Diğerleri |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1.4016 | 430 | X6Cr17 | ≤ 0,08 | ≤ 1,00 | ≤ 1,00 | ≤ 0,04 | ≤ 0,015 | 16,00–18,00 | ||||
| 1.4021 | 420 | X20Cr13 | 0,16–0,25 | ≤ 1,00 | ≤ 1,50 | ≤ 0,04 | ≤ 0,015 | 12,00–14,00 | ||||
| 1.4310 | 301 | X12CrNi 17-7 | 0,05–0,15 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | 16,00–19,00 | ≤ 0,80 | 6,00–9,50 | ||
| 1.4372 | 201 | ≤ 0,15 | ≤ 1,00 | 5,50–7,50 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | 0,05–0,25 | 16,00–18,00 | 3,50–5,50 | 3,50–5,50 | ||
| 1.4301 | 304 | X5CrNi 18-10 | 0,07 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 17,50–19,50 | 8,00–10,50 | ||
| 1.4307 | 304L | X2CrNi 18-9 | ≤ 0,03 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 17,50–19,50 | 8,00–10,50 | ||
| 1.4541 | 321 | X6CrNiTi18-10 | ≤ 0,08 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 17,00–19,00 | 9,00–12,00 | "Ti min: (5xC); max: 0,70" | |
| 1.4305 | 303 | X8CrNiS 18-9 | 0,10 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,15–0,35 | 0,15–0,35 | 17,00–19,00 | 8,00–10,00 | Cu ≤ 1,00 | ||
| 1.4401 | 316 | X5CrNiMo 17-12-2 | 0,07 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 16,50–18,50 | 2,00–2,50 | 10,00–13,00 | |
| 1.4404 | 316L | X2CrNiMo 17-12-2 | ≤ 0,03 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 16,50–18,50 | 2,00–2,50 | 10,00–13,00 | |
| 1.4571 | 316Ti | X6CrNiMoTi 17-12-2 | 0,08 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 16,50–18,50 | 2,00–2,50 | 10,50–13,00 | "Ti min: (5xC); max: 0,70" |
| 1.4833 | 309S | X12CrNi 23-13 / X13CrNi 23-14 | ≤ 0,08 | ≤ 1,00 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 22,00–24,00 | 12,00–15,00 | ||
| 1.4828 | 309 | X15CrNiSi20-12 | 0,15–0,20 | 1,50–2,00 | 2,00–2,50 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 19,00–21,00 | 11,00 | ||
| 1.4845 | 310S | X8CrNi 25-21 / X12CrNi 25-21 | ≤ 0,08 | ≤ 1,50 | ≤ 2,00 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 24,00–26,00 | 19,00–22,00 | ||
| 1.4841 | 310 | X15CrNi 25-21 | ≤ 0,20 | ≤ 1,50 | ≤ 2,50 | ≤ 0,045 | ≤ 0,015 | ≤ 0,11 | 24,00–26,00 | 19,00–22,00 |
